Dość ciekawe rozwiązanie zaprezentował w tym sezonie Salomon. Wiązanie SHIFT łączy w sobie cechy wiązania pinowego (technicznego) oraz zjazdowego. Nie ma wszystkich zalet wiązania pinowego, mianowicie: jest cięższe o jakieś 300 gram na nogę, ale wygląda na to, że SHIFT jest znacznie bezpieczniejszy niż zwykłe wiązanie pinowe, a podczas zjazdu działają wszystkie te płaszczyzny wypięć co w klasycznym wiązaniu zjazdowym.
Jego funkcje najlepiej pokazuje poniższy film:
Magazyn POWDER już ogłosił to wiązanie mianem „wiązania roku”. Pozytywne recenzje publikuje również WildSnow.
Czy kupiłbym to wiązanie? Nie. A może raczej powinienem napisać: JESZCZE nie.
Po pierwsze trochę przytłacza cena (około 2000 PLN). Po drugie, wiązanie od którego zależy twoje zdrowie i życie to nie pierwszy lepszy gadżet. Zdecydowanie poczekałbym dwa sezony, by konstrukcję mogli przetestować inni:
po pierwsze chodzi rzecz jasna o bezpieczeństwo (zarówno podczas podejścia jak i podczas zjazdu),
po drugie – istotna jest również awaryjność (konstrukcja wygląda na dość skomplikowaną),
wreszcie po trzecie – ciekawe jak wygląda praktyczne użytkowanie, np. gdy każdą szczelinę zalepi zmrożony śnieg.
Wiązanie to jednak doskonała nowina dla branży i potencjalne odwrócenie trendu z ostatnich lat: wiązania pinowe/techniczne nigdy przecież nie miały być powszechnie używane przy tak ekstremalnych parametrach (ciężkie narty i wysokie prędkości), jak sporo osób jeździ obecnie. Zakładam, że pod warunkiem dalszych pozytywnych ocen użytkowników, SHIFT może być całkiem niezłym wyborem dla rzeszy rider’ów, którzy nie uprawiają wyczynowego ski-touringu.
Problemy z wiązaniami i ich nieprawidłowe ustawienie prowadzi często do poważnych wypadków zakończonych uszczerbkiem na zdrowiu. Zdarza się, że wiązania nie wypinają się, kiedy powinny. Znam przypadki, kiedy podczas prowizorycznych testów, wiązania (czasem tylko w jednej narcie) z niewiadomej przyczyny blokowały się i uniemożliwiały wypięcie po przyłożeniu dowolnie dużej siły dającej się wygenerować w domowych warunkach. Dodatkowym problemem są stosowane w ostatnich latach i używane przez wielu freeriderów różne standardy buta narciarskiego: skiturowe, freeturowe, alpejskie, a ostatnio z wymiennymi wkladkami do podeszwy. Niektóre buty z niektórymi wiązaniami zwyczajnie nie chcą się wypinać.
Krok 1: przmocowanie narty w maszynie
Panaceum na te problemy jest test i ustawienie wiązań na specjalnej maszynie do mierzenia siły wypięcia wiązań. Ponieważ kupiłem ostatnio nowe buty, których skorupa była odrobinę krótsza od starych – musiałem i tak wyregulować wiązania. Postanowiłem podczas regulacji przetestować swoje wiązania na takiej maszynie, a przy okazji podyskutować z fachowcami na temat regulacji wiązań.
Okazuje się, że przyczyną problemów opisanych powyżej jest budowa sprężyn w wiązaniach. Sprężyny te mogą również mieć niejednorodną i różną od siebie strukturę, mogą też być trochę inaczej zahartowane, przez co identycznie ustawione na lewej i prawej narcie mogą w rzeczywistości mieć różną siłę wypięć. Sprężyny mogą się również starzeć, przez co rzeczywista siła wypięcia nie będzie odpowiadać tej którą widzimy ustawioną na skali DIN wiązania. Jeśli sprężyna była ustawiona długi czas na konkretną siłę, a następnie wyregulowano wiązanie inaczej – może wystąpić podobny efekt „pamięci” sprężyny. Wszystko to przemawia właśnie za regularną diagnostyką wiązań.
Krok 2: wprowadzenie parametrów
Działanie maszyny polega na przyłożeniu rosnącej siły do wpiętego w wiązanie buta i sprawdzeniu kiedy wiązanie się wypnie. Test powtarzany jest dla tylnej części wiązania (wypięcie pionowe) i dla przedniej (wypięcie boczne). Przed testem należy wprowadzić do maszyny parametry narciarza: płeć, wagę, wiek, wzrost, umiejętności/styl jazdy i długość skorupy buta. Po przeprowadzonym teście maszyna pokazuje serwisantowi jak należy skorygować ustawienia wiązań, a po korekcie test jest powtarzany. Na końcu, po finalnej weryfikacji otrzymujemy wydruk ze wszystkimi parametrami obliczonymi przez maszynę. Na zachodzie takie wydruki mogą być wymagane przez ubezpieczyciela w razie wypadku, jednak w Polsce nie znam ubezpieczyciela, który tego by wymagał.
Po ustawieniu wiązań może zdarzyć się, że lewa i prawa narta będzie miała nieco inne parametry ustawień wiązań – i nie ma w tym nic dziwnego, bo dokładnie tak działa maszyna, mierząc faktyczne siły wypięć a nie polegając na skali DIN skalibrowanej przez producenta.
Krok 3: wpięcie buta i włożenie do buta siłownika
Wypada dodać, że nie wszystkie maszyny nadają się do testowania wiązań pinowych (w szczególności np. ta na której ustawiane były moje wiązania na fotkach). Jak opisał mi czytelnik – Mariusz Jasiński z Wrocławia, do testowania pinów nadają się w szczególności (ale zapewne nie tylko) maszyny firmy Montana (wcześniej pod logo Wälzholz-Huber) z serii Jetbond ST/SK i Jetbond M. Faktycznie – zweryfikowałem to – Mariusz ma rację.
Jeśli więc jesteście w 95% populacji narciarzy i macie wiązania alpejskie lub skrzynkowe (frame) – nie macie się czym przejmować – każda maszyna da radę, ale jeśli używacie wiązań pinowych (technicznych), musicie dopytać serwisanta o kompatybilność maszyny z Waszymi wiązaniami. Raz jeszcze podziękowania dla Mariusza za ten risercz.
Tak wygląda wypięcie buta na maszynie podczas testów:
Na koniec napiszę tylko, że w polskim internecie jest sporo tekstów reklamowych (nigdzie nie oznaczonych jako reklamowe – to niestety zmora sieci), powtarzających słowo-w-słowo różne bezsensowne mity (np. to, że w fakt, że na nartę freeride’ową działa większy moment siły jest jakimś powodem do innej diagnostyki wiązań, itp.). Wszystkie te teksty reklamują jedną jedyną maszynę diagnostyczną: Jetbond. Nie ma nic złego w Montana Jetbond, i nie ma nic złego w maszynach konkurencyjnych firm, np: Wintersteiger, o ile każda z nich obsługiwana jest przez przeszkolonego fachowca. Nie polecę Wam więc żadnej konkretnej maszyny. Napiszę tylko, że jestem zwolenników małych, nie-sieciowych serwisów, gdzie rotacja pracowników nie jest duża, i korporacja nie wyznacza targetów. W małych serwisach pracują często sami właściciele i pasjonaci narciarstwa (a nie przypadkowi ludzie) i moje osobiste doświadczenia z takimi serwisami są DUŻO lepsze. Nie będę więc polecał Wam serwisów w supermarketach, Decathlonach, czy w Ski Team.
Koszt diagnostyki i regulacji wiązań na maszynie:
Warszawa, Legion Serwis przy ul. Belgradzkiej (na Ursynowie, niedaleko metra Natolin): 30 PLN standard, 50 PLN ekspres (to tam testowałem swoje)
Kraków: Rowmix przy ul. Mogilskiej (na Grzegórzkach): 35 PLN – poza sezonem zadzwońcie wcześniej, czy na pewno maszyna jest dostępna
Wrocław: Koenig Serwis przy al. Hallera (niedaleko SkyTower): 39 PLN
jeśli znacie ceny i punkty w innych miastach – piszcie śmiało w komentarzach
Wydaje się, że warto wydać nieco ponad trzy dychy i mieć pewność, że nasze wiązania wypinają się prawidłowo.
PS. na tym blogu zdarzają się wpisy powstające przy współpracy z różnymi firmami i takie sytuacje są zawsze jasno oznaczone. Ten wpis nie jest przez kogokolwiek sponsorowany.
Wiązania Kingpin Markera parę lat temu wdarły się przebojem na rynek. Są lekkie, łatwe w obsłudze i przeznaczone dla klasycznego skitouringu: sportu w którym przy podejściu liczy się każde sto gram. Rynek skitourowych wiązań pinowych (czyli tych najlżejszych) zdominowany był wcześniej przez firmę Dynafit, ale od jakichś 4-5 lat, po wygaśnięciu części patentów Dynafita, można było zauważyć, że Kingpiny systematycznie zwiększają swój udział w rynku. Nie mam żadnych statystycznych dotyczących udziału Kingpina w rynku, ale scena freeride w Polsce nie jest aż tak duża: jeśli czyta się fora internetowe i ma dziesiątki bliższych i dalszych znajomych, którzy turują i jeżdżą freeride, z łatwością można zaobserwować trendy. Rzecz jasna łatwo podważyć moje obserwacje, ale uważam, że większość polskich freeriderów zgodzi się, że o ile 5-7 lat temu znacząco ponad połowę (a pewnie bliżej 60-80%) polskiego rynku miał Dynafit, to obecnie podobną część ma Marker Kingpin.
Sam jechałem na Kingpinach parę razy (pożyczony sprzęt) i nie miałem do nich większych zastrzeżeń. Faktycznie lekkie (to przecież ich główne założenie) i łatwe w obsłudze. Nie miałem okazji przetestować ich wypinania, bo akurat się nie przewróciłem.
Ale kilkoro znajomych nie miało tyle szczęścia co ja: zerwane więzadła ACL, złamana noga i inne lżejsze kontuzje łączył wspólny mianownik: Marker Kingpin. Przy kolejnej osobie i kolejnej kontuzji zdecydowałem się napisać posta na grupę facebook’a freeriderzy, w którym opisałem swoje obserwacje. Odzew jaki dostałem na priv i maila przeszedł moje najśmielsze oczekiwania. Oczywiście pod postem wywiązała się dyskusja i sporo było jednoznacznie pozytywnych recenzji wiązań, jednak ciężko było zignorować wszystkie historie jakie przeczytałem i dostałem na maila i czata facebook’a.
Typowa kraksa na Kingpinach
Historie te układały się w jeden wzór i większość brzmiała bardzo-bardzo podobnie, mniej-więcej tak:
Jeżdżę na nartach X lat, w tym freeride Y lat. Kupiłem Kingpiny. Wiązanie miałem ustawione na 6-7-8 w skali DIN przez serwis. Do pewnego momentu wypinały się bardzo dobrze, kiedy trzeba. Aż w końcu nadszedł ten moment, kiedy przy niegroźnym upadku wiązanie się nie wypięło. Złamałem nogę. Zerwałem więzadło. Naderwałem ścięgno. Strzaskałem piszczel. (niepotrzebne skreślić)
I tak dalej…
Tych historii dostałem łącznie 16. Wszystkie z nich opisywały poważne kontuzje jakie były skutkiem wadliwego (zdaniem piszących) działania wiązania. Najlżejsze z nich, to naderwania więzadeł/ścięgien, najpoważniejsze – wieloodłamkowe złamania nogi. Za każdym razem ofiara wypadku miała wiązania ustawione poniżej (a czasem zdecydowanie poniżej) wymagań, które wynikałyby ze skali i definicji DIN. Zarówno z punktu widzenia wagi jak i umiejętności/stylu jazdy (dwa najważniejsze parametry).
Oprócz wymienionych historii dostałem również kilka ocen i opinii o wiązaniach z przeciwnego bieguna: wg. niektórych piszących, wiązania miały wypinać się zbyt często (np. przy podejściu lub agresywnej jeździe), generalnie wtedy kiedy nie powinny, i kiedy wypięcie mogło stanowić niebezpieczeństwo dla narciarza. Historii tego typu było zdecydowanie mniej (około 2-3), w tym jedna pochodziła od ratownika TOPR. Wszystkim piszącym obiecałem z góry anonimowość, jednak wszystkie historie mam udokumentowane z imienia i nazwiska w razie potrzeby.
Reakcja dystrybutora?
Być może jest jednak coś, co umyka mi w ocenie tematu. Być może są jakieś sprawy techniczne, albo istnieją dane statystyczne, które stałyby w sprzeczności z wnioskami jakie próbuję tu wyciągać. Postanowiłem zapytać u źródła, zapytałem więc dystrybutora Markera na Polskę: poznańską firmę SAT.
Poinformowałem o tym, że piszę na blogu notkę i zapytałem kto mógłby mi odpowiedzieć na wątpliwości i pytania dotyczące tego wiązania. Od mojego pytania upłynął tydzień, i nie dostałem dotychczas żadnej odpowiedzi.
A co na to biomechanika?
Sporą dawkę wiadomości i bardzo techniczne artykuły nt. wiązań pinowych (w Stanach, mówi się na nie „wiązania techniczne”) można znaleźć na portalu wildsnow.com. Wypowiadają się w nich konstruktorzy wiązań, ludzie uczestniczący w tworzeniu norm ISO dla wiązań, testerzy wiązań z maszynami mierzącymi naprężenia itp. Wydawało mi się, że mówię po angielsku nieźle, ale do tłumaczenia tych dyskusji i wszystkich słów z zakresu fizyki, biomechaniki i anatomii ludzkiej potrzebowałem słownika. Nawet po przetłumaczeniu na polski, musiałem przypomnieć sobie nazwy ludzkich kości i więzadeł, czy definicję momentu siły, ale w końcu przebrnąłem przez sporą część tych dyskusji. Do tego wszystkiego, aby w pełni wyczuć kontekst wypowiedzi, musimy czytać między liniami i zdawać sobie sprawę, że strona jest amerykańska (a tam łatwo rzuca się bardzo drogimi pozwami sądowymi). Np. w dyskusjach pod artykułami, jeden z twórców norm ISO wiązań pisze o przewagach jednych sposobów wypięć nad innymi, zaczynając tak: „z powodów prawnych nie mogę w tej wypowiedzi użyć nazw niektórych marek”, a następnie całkiem pozytywnie wypowiada się na temat wiązań Dynafita,G3, czy Fritschi.
Dokładna analiza sposobów wypięć, czy wpływu na anatomię człowieka przekracza ramy tego krótkiego artykułu – zainteresowanych odsyłam na WildSnow. Ciekawe dyskusje i artykuły pod nimi:
Na wildsnow jest jednak jeden szczególnie interesujący artykuł, porównujący bardzo fachowo i technicznie wiązania Kingpina i Dynafita – tutaj: https://www.wildsnow.com/18358/dynafit-radical-2-marker-kingpin-comparo/. Konkluzję i interesujące wnioski z tego porównania można streścić w kilku zdaniach, a zainteresowanych głębszą analizą odsyłam do źródła.
Mając wybrów między Dynafit Radical, a Marker Kingpin, musisz zadać sobie pytanie: do czego będę używał tego wiązania. Jeśli w zdecydowanej większości do touringu – Radical jest po pierwsze lżejszy, po drugie bezpieczniejszy od Kingpina (głównie ze względu na obracane przody wiązań). Jego wadą natomiast jest “pływanie” tyłów nart i niedostatecznie dobre prowadzenie i kontrolę nart przy dużych prędkościach (ze względu na konstrukcję tyłów). Jeśli zatem zamierzasz używać wiązania również na trasach, gdzie kontrola nart przy wysokich prędkościach na twardych nawierzchniach jest kluczowa – wybierz Kingpiny ze względu na konstrukcję tylnej części wiązania.
Warto tutaj podkreślić, że autorzy nie dokonali próby porównania tych wiązań z ciężkimi wiązaniami skrzynkowymi (wildsnow – to strona typowo skiturowa, gdzie ludzie liczą często pojedyncze gramy), mimo, że w tym i w innych artykułach określili jednoznacznie niebezpieczeństwa związane z użyciem Kingpina. Ja poszedłbym dalej i porównał trzy parametry przy wyborze wiązania: wagę, bezpieczeństwo oraz kontrolę trakcji przy dużych prędkościach. Parafrazując więc autorów z wildsnow i dodając do równania ciężkie wiązania skrzynkowe, mielibyśmy następującą sytuację:
Jeśli więc zależy Ci przede wszystkim na bezpieczeństwie i wadze (rezygnujesz z trakcji): wybierzesz Dynafit Radical
Jeśli zależy Ci przede wszystkim na bezpieczeństwie i trakcji (rezygnujesz z niskiej wagi): wybierzesz wiązanie skrzynkowe – np. Salomon Guardian.
Jeśli zależy Ci przede wszystkim na wadze i trakcji (rezygnujesz z ***bezpieczeństwa***!!!!): wybierzesz wiązanie Marker Kingpin
A sprzedawcy swoje…
To w zasadzie zupełnie osobny temat, ale jednak warto o nim wspomnieć, dla pełnego obrazu. Będąc w warszawskim Snow-And-Surf na Al. Niepodleglości, i pytając o konkretny model wiązań turowych innej firmy, dostałem odpowiedź od sprzedawcy: „a po co to? bierz Kingpiny – najlżejsze i najlepsze!”. Sprzedawca nie zapytał mnie kompletnie do czego będę ich używał. Nie ważne było, czy będę robił w nich tysiące metrów wertikala każdego dnia, czy może raczej potrzebuję czasem podejść w górę z wyciągu. A może wręcz potrzebuję ich tylko awaryjnie, by podejść średnio raz w sezonie w sytuacji, gdzie drop poniżej okaże się zbyt wysoki dla mnie by zjechać/skoczyć, więc trzeba będzie wyjść kilkadziesiąt metrów w puchu w górę i poszukać innej linii zjazdu? To wszystko nie miało żadnego znaczenia dla sprzedawcy. Nie zająknął się też o generalnych o wadach każdego wiązania pinowego (brak regulacji wypięcia przodu, i tak dalej). A przecież mogę nie zdawać sobie z tego sprawy. Przecież nie wiadomo jak jeżdżę. Jedyne co słyszałem w tym sklepie, to „bierz Kingpiny”.
Snow and Surf nie był jedyny, chociaż najbardziej nachalny. Było jeszcze kilku mniej nachalnych sprzedawców z innych sklepów, od których słyszałem, że „w końcu i tak się przekonam i kupię sobie pinowe wiązania” (a skoro pinowe, to tylko jedne się nadają, szczególnie, że przecież ostatnio jeżdżę na Voelklach).
Nie chcę snuć teorii spiskowych, czemu tak bardzo wielu ludziom zależy na sprzedaży tego konkretnego modelu (a tak to właśnie wygląda z mojej perspektywy), ale: po pierwsze, warto zauważyć jak agresywnie Marker działa (przynajmniej na polskim rynku) i jak duży kawałek tortu zdobył dzięki temu ostatnimi laty… A po drugie, warto pamiętać, jak działają sprzedawcy w innych branżach. Przeczytacie np. tutaj: https://noizz.pl/big-stories/kupujesz-sprzet-rtv-wystrzegaj-sie-sklepowych-konsultantow-sprzedawca-duzej-sieci/l0r90dr
Dyskusja: ciąg dalszy
Pod moim postem na freerajderach wywiązała się przy tym dyskusja. Część ludzi broniła Kingpina, część postulowała brak możliwości wyciągnięcia wniosków z różnych powodów. W dyskusji padały różne kontrargumenty. Myślę, że mogę te kontrargumenty podzielić na następujących pięć grup. Warto się z nimi zapoznać, by mieć pełen obraz sytuacji i samemu wyrobić sobie zdanie w tej sprawie.
Kontrargument#1: Może te Kingpiny były źle ustawione?
Przecież nie mam kluczowych parametrów do ustawienia wiązania jak np. długość skorupy buta albo wzrost – może więc ludzie za bardzo skręcają wiązanie i potem łamią nogi? Cóż… Jeśli słyszę od kogoś „ważę 90kg, jeżdżę 20 lat, jeżdżę szybko/agresywnie, wiązania miałem ustawione na DIN=8”, to przyznacie, że ani skorupa buta, ani wzrost nie mają tu kompletnie ŻADNEGO znaczenia. Przy takich ustawieniach wiązania powinny wypinać się wręcz ZA często, niezależnie od tego jak dużą stopę ma narciarz – i możecie to łatwo sprawdzić w tabelkach ustawień wiązań.
Kontrargument#2: To normalne, że ludzie odnoszą kontuzje na nartach, a o Kingpin mającym taki udział w rynku słychać po prostu najwięcej
Czy na podstawie takich anegdotycznych historii można wyciągać jakieś wnioski? Tak jak pisałem, scena freeride w Polsce jest bardzo mała. Nie słyszałem żadnych (dosłownie: ZERO) podobnych historii od ludzi, którzy parę lat temu używali tylko wiązań pinowych Dynafita, które wtedy były dominujące na rynku. Próbowałem jednak coś zebrać też o Dynaficie. Dowiedzieć się. A usłyszałem szesnaście razy o kraksach na Kingpinach, które powinny się wypiąć, ale się nie wypięły. To skłania do myślenia.
Kontrargument#3: To tylko zbiór szesnastu historii. Nie masz statystyk. Nie da się wyciągać żadnych wniosków na tej podstawie.
Dla jednych 16 historii spośród setek albo nawet tysięcy polskich freeriderów – to bardzo mało. Dla mnie 16 historii poważnych kontuzji do których sam zdołałem dotrzeć, i które łączy JEDEN model wiązania – to CHOLERNIE dużo. Jak jest dla ciebie? 16 to dużo czy mało? Odpowiedz sobie sam.
Kontrargument#4: Mam Kingpina od X lat. Działa idealnie, zawsze się wypinał
Super. Dokładnie tak samo jak większość ludzi, którzy wysłali mi swoje historie. Z małą różnicą. U nich nie było happy endu. Zgadzam się przecież, że generalnie, w przeważającej większości przypadków wiązanie działa poprawnie. Chodzi DOKŁADNIE o przypadki, kiedy jest inaczej – w tym rzecz w całej tej dyskusji i poście.
Kontrargument#5: To byli jacyś Janusze freeride’u. Prawdziwym pro’som to się nie zdarza.
To już totalna bzdura. Pytałem o doświadczenie (albo nie musiałem pytać, bo je znam) przy każdej relacji. Te historie pochodzą w większości od doświadczonych i bardzo doświadczonych freeriderów. Jako przykład pozwolę sobie zacytować Pawła:
Jeżdzę na nartach całe życie, jakieś 25 lat, spędzam w sezonie ostatnio pomiędzy 30 a 150 dni i kupuje nowe wiązania i po tygodniu rozwalam kolano, to szczerze? Nigdy w życiu nie założę narty z tym wiązaniem na nogi […]
Jeśli Paweł nie jest doświadczonym freeriderem, to nie wyobrażam sobie kto nim jest…
Konkluzja
Skrzynki: prawdziwi skiturowcy ich nienawidzą. Są ciężkie, a w dodatku unosząc but, podnosisz pół wiązania. Nie nadają się na długie trawersy, ani dla ludzi, którzy przede wszystkim podchodzą.
Czy coś jest na rzeczy? A może to tylko luźno związane historie, jakie można opisać o dowolnym wiązaniu? Ocena należy do czytelnika. Dla mnie jasne jest, że coś w tym temacie jest, i dlatego zdecydowałem się na tego posta na blogu. Po zebraniu materiału przekraczającego moje oczekiwania i wysłuchaniu wielu naprawdę doświadczonych freeriderów, ja osobiście nie zamierzam kupować tego konkretnego modelu wiązań Markera.
Łukasz Dudek zrobił świetne zestawienie plecaków lawinowych (poduszki i baterie) – tutaj: http://outdoor.org.pl/?p=2032
Zapoznanie się z tym przed kupnem, to absolutna konieczność…
Są na rynku już jakiś czas – wreszcie przetestowałem i ja. Ze znanych mi marek przeszukanych na Zalando, tylko North Face jasno pisze, że model ETIP działa ze smartfonem.
Ciepłe, z dodatkowym windstopperem, pełna rozmiarówka: S-M-L-XL (używam XL).
A tu krótki film z obsługi kalkulatora – całkiem precyzyjne jak widzicie:
Jak wiecie moje fotki się drukują od czasu do czasu (książka, teraz mają być gazety, itd.). I o ile wszyscy mówią mi, że teksty są zjadliwe, to dodają zaraz potem, że z fotkami jest gorzej… Graficy z wydawnictw pytają czy nie mam serio porządnego aparatu, pytają mnie o pliki RAW, i tak dalej, i tak dalej.
Dotychczas fotki robiłem głównie go-pro i iphonem. Czasem zabierałem wysłużoną i koszmarnie ciężką lustrzankę canona. Ale robiłem to coraz rzadziej, bo kiedy wchodzisz na dużą wysokość – liczy się każde sto gramów, a poza tym, przy wyciąganie aparatu z plecaka bywa koszmarnie upierdliwe – niejeden dobry kadr umknął mi podczas mocowania się z pasem biodrowym albo barkowym w moim plecaku lawinowym…
Postanowiłem podciągnąć się w tym temacie i kupić sobie nowy aparat. Moje założenia były następujące:
Musi być mały i lekki. Powinien mieścić się w kieszeni kurtki albo kieszeni pasa biodrowego. Odpadają lustrzanki.
Musi robić zdjęcia w formacie RAW. Znajomi graficy wytłumaczyli mi, że szczególnie fotki obiektów na jasnym tle (np. narciarz na śniegu) mają w sobie jednocześnie przepalenia (śnieg) i niedoświetlenia (ciemna sylwetka narciarza). Plik RAW zawiera w sobie dane, których nie widać na ekranie, a w post-processingu te wszystkie detale można z niego wyciągnąć.
Musi mieć ciągły/śledzący obiekty auto-fokus i robić fotki seryjne przynajmniej z prędkością 4 klatki na sekundę (by można było wybrać z parunastu fotek tę, na której narciarz nie prezentuje się jak pokraka)
Musi mieć przynajmniej przyzwoity zoom tak, by fotki można było robić z daleka… Po paru testach przyjąłem, że moje minimum w tzw. ekwiwalencie 35mm, to długość ogniskowej przynajmniej 90mm. (w dużym uproszczeniu można powiedzieć, że mniej-więcej odpowiada to zoom x4)
Zacząłem poszukiwania. Media markt, a potem fora freeride i fotograficzne. Po tym wszystkim założyłem sobie konto w serwisie flickr, gdzie ludzie wrzucają miliony fotek, które można przeszukiwać po konkretnym typie aparatu a także po słowach kluczowych (np. snow, skiing, sport itd.).
Oto wnioski:
Po pierwsze:
Wychodzi na to, że to czym się podniecałem na początku (czyli zoom>10x zmieszczony w małej obudowie) tu KUPA. Jakość fotek robionych takimi małymi super-zoomami jak Sony HX90V, Canon SX720, Panasonic TZ70, Nikon Coolpix A900 jest po prostu jednakowo KIEPSKA. Wszystkie mają podobą rozpiętość cenową (1100-1400pln), wszystkie kiepskie światło, wszystkie bardzo duży, robiący wrażenie zoom (x30-x40). Fotki narciarskie głównie zaszumione, jasny śnieg, a na jego tle ciemna plama narciarza, bez detali, bez szczegółów. Moja ocena: NIE WARTO.
Po drugie:
Polecany na forach szeroko bezlusterkowiec Sony a6000 z długim obiektywem (bodajże coś koło 200mm) – robi świetne fotki, ale nie ma szans upchnąć go do kieszeni lub pasa biodrowego, a ja najeździłem się sporo ze swoją lustrzanką canona, i chciałem wreszcie coś, czego nie będę musiał wozić w plecaku i za każdym razem zatrzymywać się, wyciągać itd. Coś, co kolega bez problemu włoży do kieszeni. Innymi słowy – dla mnie osobiście odpada. (a jeszcze kolejny argument na “nie” – to dla mnie cena, przekraczająca 3500pln z długim obiektywem – szukałem czegoś ZNACZNIE tańszego).
Moją uwagę zwróciły dwa aparaty:
Sony rx100 – fot. źródło: fotopolis.pl
1. Sony rx100. Doskonałe światło (f/1.8) i duży, jednocalowy sensor dają SERIO super fotki. Sprawdźcie flickr – są o dwie ligi wyżej od wymienionych powyżej super-zoomów, extra detale, mało szumów, wyraźne krawędzie, mała aberacja – szczególnie na fotkach o dużym kontraście… Do tego dobry burst i duży bufor (24 klatki na sekundę przez 6 sekund (!!!) pozwoli wybrać fotę na której pokraczny narciarz zaprezentuje się godnie), możliwość zapisywania RAW (a więcej jeszcze więcej informacji o niedoświetleniach i prześwietleniach – typowych na fotkach narciarskich). Rozmiar to kolejna zaleta: 10x6x4cm – zmieści się do pasa biodrowego albo kieszeni. W wersjach mk3-5 górny zakres zoomu to bodajże 86mm. To jest kompakt, więc obiektyw jest niewymienny. W tej klasie aparatów co Sony jest kilka innych (np. Panasonic TZ100, Canon G7 X) – Sony wygrywa z nimi jakością fotek na śniegu. Różnica po porównaniu dziesiątek fotek na flickr jest wyraźnie na korzyść Sony.
Olympus PEN E-PL8, fot. źródło: cyfrowe.pl
2. Olympus E-PL8. Odrobinę większy (12x7x4cm – w segmencie bezlusterkowców to miniaturka!), ale to już jest sprzęt z wymiennymi obiektywami i sensorem aż 4/3 cala. Kitowy obiektyw jest bardzo mały i ma górny zakres zoomu 84mm w ekwiwalencie FF. Mieści sie w moim budżecie, a za rok mogę dokupić dłuższy/jaśniejszy obiektyw. Przy czym E-PL8 to już poważny aparat w standardzie mikro 4/3 z dziesiątkami obiektywów od Panasonica, Olympusa, Tamrona czy Sigmy. W zamyśle Olympusa jakość fotek ma być porównywalna do gorszych lustrzanek, a rozmiar i waga są ZNACZNIE lepsze. Oczywiście zapisuje RAW’y i strzela seryjne fotki (nie tak często jak sony, ale 8fps nie jest wcale złe). W tej klasie aparatów co Olympus jest kilka innych (np. rzeczony Sony a6000, Canon EOS M3), ale Olympus wygrywa z nimi małymi rozmiarami, i długą ogniskową małego, kitowego obiektywu.
Niniejsza recenzja dotyczy zegarka Garmin Fenix 3. Zanim przejdę do sedna – powiem tylko, że dotychczas byłem fanem marki Suunto (miałem już 3 zegarki tej firmy). Niestety dla Suunto czas się zatrzymał, a w zegarkowym biznesie, taka opinia jest chyba podwójnie niekorzystna ;-). Czy zatem podoba mi się mój nowy Garmin? Przeczytajcie.
PS. ten post NIE zawiera lokowania produktu.
Bateria i czas pracy
To zdecydowanie najważniejszy parametr zegarka w góry na jazdę poza trasą. Oddziela zabawki (jak np. Apple Watch czy zegarki z systemem Google Android Wear – których bateria starcza na parę/paręnaście godzin) od prawdziwych zegarków, na których można polegać. Bo zegarek w góry, nie może paść na zimnie, po paru godzinach, jeśli w jakimś stopniu zależy od niego nasze bezpieczeństwo.
Według zapewnień producenta Fenix 3 powinien działać do 5-6 tygodni w trybie smartwatch, bez użycia GPS, oraz 20 godzin przy ciągłym posługiwaniu się GPS. Producent nie podaje ile zegarek wytrzymuje podczas używania kompasu, wysokościomierza i okazjonalnego użycia GPS na zimnie, ale należałoby się spodziewać pewnie wartości w okolicy 5 – 10 dni i takie też dane pojawiają się w Internecie w niezależnych testach.
W chwili gdy piszę te słowa, jest środek lata i nie mam możliwości przetestowania zegarka na mrozie, wrócę więc do tego akapitu przy pierwszej nadarzającej się okazji. Ale jeśli zapewnienia producenta spełniają się choćby w 70%, a zegarek podczas normalnego użycia (smartwatch-altimetr-kompas, a do tego parędziesiąt minut GPS) działałby na ładowaniu tydzień – nadawałby się z zapasem do używania w górach.
Ekran
Robiłem tę fotkę dziś w drodze do pracy, w zamyśle chcąc pokazać jak czytelny jest wyświetlacz w pełnym słońcu świecącym wprost na zegarek. A dodatkowo wyszło, że Fenix 3 na skórzanym pasku całkiem nieźle pasuje do garnituru.
Garmin F3 ma spory ekran (sam zegarek jest też niemały). Jego wyświetlacz jest wyraźny i czytelny. Zegarek ma fabryczne ustawienie podświetlenia na 20% mocy całkowitej, warto więc od razu to zmodyfikować przynajmniej do 80% – wtedy ekran jest bardzo jasny i nie ma problemu z jego odczytaniem w nocy lub przy kiepskim oświetleniu. Włączyłem też automatyczne podświetlenie na gest ręką – ta funkcja działa dobrze: podświetlenie włącza się automatycznie za każdym razem kiedy wykonam gest ręką i spoglądam na ekran.
Bardzo istotna i wręcz zaskakująco dobra jest dla mnie jasność ekranu w pełnym słońcu. Wtedy rzecz jasna podświetlenie nie ma na to wpływu. Ma jednak wpływ technologia wykonania wyświetlacza. W bardzo jasnym świetle wyświetlacz nie „przygasa”, w dalszym ciągu nawet nieduża czcionka jest czytelna.
Reasumując – ekran Fenix 3 to bardzo mocna strona – zarówno w ciemności jak i w jasnym słońcu.
Nawigacja
Nawigacja w wykonaniu Garmina różni się od tego, do czego przywykłem np. przy użyciu apek na smartfony. Główna różnica polega na tym, że Garmin ograniczył znacznie funkcjonalność waypointów w nawigacji, zamiast nich wprowadzając nawigację po zaplanowanej trasie. Podszedłem do tego bardzo sceptycznie, jednak nie trzeba było wielu testów, aby przekonać się, że takie podejście się sprawdza. Trasę wprowadza się w aplikacji na komputerze i w sekundę transferuje się ona automatycznie do zegarka. Przytoczę tu kilka najważniejszych cech przyjętego przez Garmina podejścia do nawigacji:
W momencie zejścia z założonej trasy, zegarek zgłasza alarm „off the course” i nawiguje natychmiast do najbliższego punktu na trasie.
Jeśli zejdziemy z założonej trasy i będziemy dłuższy czas kluczyć (można sobie wyobrazić scenariusz obchodzenia uskoku, górki itd. których nie było na mapie, itd), zegarek nie będzie prowadził nas do miejsca w którym opuściliśmy trasę, a do najbliższego miejsca na trasie w danej chwili. Można zatem bez problemu obejść kawałki zaplanowanej trasy, na podstawie dynamicznie rozwijającej się sytuacji, a następnie wrócić na zaplanowaną trasę bez przyciskania zupełnie niczego w zegarku.
Nie ma potrzeby przełączania waypointów podczas pokonywania trasy. (duża zaleta!)
Podczas nawigacji mamy do dyspozycji kilka konfigurowalnych ekranów. Od podstawowych: kierunek (po trasie jeśli na niej jesteśmy, lub do trasy jeśli z niej zboczyliśmy), zarys trasy oraz naszego śladu z możliwościami zoom in/out, poprzez bardziej wymyślne: prognozowany czas ukończenia trasy, dystans od początku/ do końca, szybkość, itd.
Jedyna wada przyjętego podejścia, to arbitralnie ustawiona przez producenta dopuszczalna odległość od zaplanowanej trasy (na około 20 metrów) zanim zegarek zgłosi komunikat „off the course”. Jeśli schodzimy z trasy poniżej tej wielkości, nic się nie dzieje, zegarek pokazuje nam kurs „równoległy” do zadanej trasy i reaguje tak, jakbyśmy tą trasą podążali. Jeśli schodzimy z trasy powyżej tej wielkości i poruszamy się mniej-więcej równolegle do zadanej trasy, zegarek będzie chciał nas jak najszybciej „zawrócić” na zadaną trasę, pokazując kierunek „w bok” wprost na zadaną trasę, choćby była odległa tylko o 30 czy 40 metrów. Dlatego właśnie nawigacja „po trasie” zamiast „po waypointach” wymaga odrobiny przyzwyczajenia.
Wciąż da się nawigować „do waypointa”. Kłopotliwe jest jednak transferowanie waypointów z komputera/komórki do zegarka. (nie znalazłem lepszej opcji niż przepisywanie współrzędnych)
Podczas nawigacji, zegarek nie korzysta z kompasu magnetycznego, a jedynie z kierunku ruchu pochodzącego z GPS. Kompas magnetyczny automatycznie włącza się automatycznie po zatrzymaniu.
Na koniec wypada dodać, że absolutnie zawsze powinniśmy mieć mapę topograficzną nieznanego terenu, w który się zapuszczamy, jednak Garmin Fenix 3 może znacznie przyśpieszyć i ułatwić nam nawigację.
Wysokościomierz i kompas
Tak jak i w moim starym Suunto, F3 jest również wyposażony w wysokościomierz barometryczny oraz kompas – te dwa urządzenia pozwalają z reguły w miarę szybko odnaleźć się na papierowej mapie. Dodatkową zaletą Garmina jest możliwość kalibracji wysokościomierza barometrycznego, wysokościomierzem GPS. Co to oznacza? Po prostu nie ma potrzeby codziennej ręcznej kalibracji (najgorzej, bywało gdy o niej zapomnieliśmy), a zamiast tego zegarek sam używa algorytmu kalibracyjnego, a po kalibracji używany jest bardzo precyzyjny i energooszczędny wysokościomierz barometryczny.
Inne funkcje sportowe
Oczywiście zegarek może nagrywać ślad GPS, prędkość, prędkość wznoszenia/opadania, prędkość maksymalną, i tak dalej. Można to potem też przeglądać na mapach na komputerze czy telefonie i analizować. Nie jestem fanem tych funkcji i zakończyłem zabawę podobnymi aplikacjami jakieś 15 lat temu, ale warto wiedzieć, że są one dostępne. Garmin Fenix 3 jest zegarkiem typu „multisport” co oznacza, że nadaje się do śledzenia wielu aktywności włączając w to np. bieganie, pływanie, jazdę na rowerze, golfa i wiele innych. Ta recenzja ma jednak na celu zbadanie możliwości i zastosowanie zegarka w dzikim górskim terenie i nie obejmuje wszystkich innych sportów.
Funkcje SmartWatch
Zegarek można połączyć do smartfona przez bluetooth i otrzymywać wszelkiego rodzaju powiadomienia (włączając w to powiadomienia z aplikacji), SMSy, maile, i tak dalej. Według zapewnień producenta, nie przekłada się to znacząco na zużycie baterii.
Czemu Fenix 3?
Trochę zajęła mi decyzja wyboru zegarka i opiszę tu krótko, co sprawiło, że wybrałem właśnie model Garmin Fenix 3.
1. Czemu nie Suunto?
Bardzo podobały mi się zegarki z serii 7R, choćby flagowy Kailash, jednak Suunto nie oferuje nawet ułamka funkcji, w które wyposażony jest Garmin, przy jednocześnie gorszej baterii. Co prawda model Ambit szczyci się dobrą baterią, ale jest również bardzo ubogi funkcyjnie w porównaniu do Garminów. Goryczy dodał fakt, że po 2 latach używania w moim Suunto Core popsuł się wysokościomierz, a sam zegarek wyglądał jakby był używany nie 2 a 20 lat. Jakość i żywotność materiałów używanych ostatnio przez Suunto pozostawia wiele do życzenia.
2. Czemu nie Fenix 5?
Zależało mi na dobrej baterii. F5 jest mniejszy, ale wg. danych producenta bateria starcza na około 60-70% czasu pracy w stosunku do modelu F3.
3. Czemu nie Android Samsunga albo Apple Watch?
Po pierwsze – dyskwalifikuje je bateria – według różnych testów, te zegarki z włączonym GPS’em działają 3-5 godzin, a bez niego 2-3 dni, po drugie ekran dotykowy (wyobraźcie sobie temperaturę w okolicy -20 i ściąganie rękawiczek za każdym razem gdy chcecie coś przestawić w zegarku)
Podsumowanie
Wydaje się, że technologia zegarków w góry – wyszła wreszcie z okresu niemowlęcego, i że Garmin Fenix 3 to dobry wybór na narty. Wrócę do tego testu zimą, w prawdziwych górskich warunkach. Sprawdzę zachowanie podstawowych opisanych parametrów: ekranu, baterii i nawigacji w praktyce…
Jest teraz dobry moment aby zaopatrzyć się w sprzęt Freeride. Posezonowe obniżki w sklepach. Część ludzi z branży mających dostęp do tańszego sprzętu też chce zarobić i skorzystać na czyszczeniu magazynów. Skorzystałem i kupiłem nówki Voelkl Shiro 193cm, pełen rocker, niemal 12cm pod butem i doskonałe recenzje w branżowych mediach i wśród ludzi ze środowiska, cena: mniej niż połowa katalogowej.
Gdyby ktoś chciał coś podobnego – mogę podesłać kontakt na priv…
Dość ciekawe rozwiązanie zaprezentował w tym sezonie Salomon. Wiązanie SHIFT łączy w sobie cechy wiązania pinowego (technicznego) oraz zjazdowego. Nie ma wszystkich zalet wiązania pinowego, mianowicie: jest cięższe o jakieś 300 gram na nogę, ale wygląda na to, że SHIFT jest znacznie bezpieczniejszy niż zwykłe wiązanie pinowe, a podczas zjazdu działają wszystkie te płaszczyzny wypięć co w klasycznym wiązaniu zjazdowym.
nakreche 